Fulgentissimi Catholicae Ecclesiae luminis D. Augustini eximia Opera De Civitate Dei, nec non Enarrationes in Psalmos, quanti facienda, quantaeque sint utilitatis, saeculorum experientia, eruditorum, Sanctorumque suffragio luculentissime patet. Condolens egregius Doctor hominum, feminarum non modo, sed siderum, animalium, plantarum, rerumque etiam foedissimarum apotheosin; fabulosam itidem, vitiosamque tantorum Deorum historiam, unde ridenda Ethnicorum religio traxit exordium; falsas accusationes, quibus ab illis Ecclesia Dei impetebatur, velut si coelestis evecta Religio Romani esset Imperii caussa malorum; irridens sapienter cultum verre inanium Deorum, quem ad beatam, omni saeculo, vitam necessarium dictitabant; ne tam insulse amplius saperent, ad plurimos eorum errores funditus evellendos, rogatu praesertim Marcellini, studia sua convertit.
Decem itaque conscripsit Libros, primam veluti partem efformantes, ex ipsorum principiis Paganorum doctrinam directe retundens. His, tamquam alteram, duodecim alios adjecit, quibus, dum divinam Mundi, & Populi Dei, quantum praeclara exigit meta, percurrit historiam, Christianae Religionis veritates inibi obumbratas solide statuit, dilucideque explanat. Totumque volumen De Civitate Dei voluit nuncupatum, quia oppositarum Civitatum Dei nempe, & Mundi exortum, procursum, & exitum, sive proprios fines accuratim ob oculos ponit.
Tanto operi, ubi argumenta ad refutandos Evangelicae Fidei hostes reperiuntur abunde, prout materiae dignitatem, & Praesulem veritatis zelo flagrantem decebat, sedulo incubuit. Perlegentem certe, solida ejus Philosophia, profunda historiae cognitio, plena, & robusta eloquentia non praetereunt; haecque omnia vivida adeo luce refulgent, ut, quaenam dignitatis palmam praeripere sibi invicem valeant, vel summe sapiens, haud facile dignoscat.
Macedonius Africae Vicarius, vix tribus primus libris attende de cursis, raptus admiratione, Miro modo, rescribebat Augustino, afficior Sapientia tua…… Nam & illa (quae edidisti) tantum habent acuminis, scientiae, sanctitatis ut nihil supra sit. Paulus Orosius de primis decem summa facundiae jucunditate elaboratis, pariter admiratus, sec loquitur: Quorum jam decem orientes radii, mox, ut de specula ecclesiasticae claritatis elati sunt, toto Orbe fulserunt. Cassiodorus Senator expetebat ardenter, ut omnes, Libros de Civitate Dei infastidibili sedulitate percurrerent. Ast diutius immorandum non est proferendis eruditi Operis, tantique Doctoris laudibus, cum undique resonent, & non dissimilia alio sint enucleanda volumine, ubi de Enarrationibus in Psalmos, tamquam proprio loco sermo redibit.
Rationem vero cuique dignoscere si adrideat, qua Enarrationes in Psalmos quae aliis Tractatibus magni hujusce Patris, cum Libris De Civitate Dei in unum veluti corpus redigantur, ipsis Augustini verbis aspiciat. Procursum enim utriusque Civitatis enarrans, inquirit, an omnia, quae in Psalmis de Christo, & ejus Ecclesia prophetantur, ad contextum hujus Operis aptanda sint, suam sic aperit sententiam: Omnia ponere vitandae prolixitatis caussa prohibeor: vereor autem, ne cum aliqua elegero, multis, qui ea noverunt, videar magis necessaria preterisse…… Hoc autem, ut in quocumque Psalmo possit ostendi, exponendus est totus. Quod quanti operis sit, & aliorum, & nostra volumina in quibus hoc fecimus, satis indicant. Legat ergo illa, qui voluerit, & potuerit, inveniet quot, & quanta Rex David, idemque Propheta de Christo, & ejus Ecclesia prophetaverit, de Rege scilicet, & Civitate quam condidit.
Monendum interim, quaedam loca obscuritatem quamdam (si dicere licet) prima fronte redolentia, adnotationibus planiorem exhibere sensum. Alia perpauca ex variarum Editionum collatione ad promptiorem captum elucidata. Nonnulla vero, ne videretur eximio Viro, doctis Editorum observationibus, quid, vel minimum addere, vel detrahere velle, ut verba sonant, fuisse recusa. Quumque haec volumina ex accurata, Congregationis S. Mauri Monachorum, editione sint examussim deprompta, orthograficam ipsorum lectionem fuisse undequaque retentam. Quemquam denique quorumdam verborum, a fine ad capita linearum secretio non offendat, quum necessitas ad illam nonnullis in locis, Typographaphos coegerit.
OFFICIA PIETATIS CHRISTIANIÆ ERGA DEUM 